Grzywacz (Columba palumbus), znany również jako gołąb grzywacz, to gatunek ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Jest szeroko rozpowszechniony w Europie, Azji i Afryce Północnej, zamieszkując różnorodne środowiska, od lasów liściastych i mieszanych po tereny rolnicze i miejskie. W poniższym artykule omówimy anatomię, zachowanie, siedliska, rozmieszczenie, dietę, rozmnażanie i status ochrony tego fascynującego ptaka.
Anatomia i wygląd zewnętrzny
Grzywacz jest stosunkowo dużym gołębiem, osiągającym długość ciała od 40 do 42 cm, rozpiętość skrzydeł od 68 do 77 cm oraz masę ciała od 300 do 615 g. Samiec i samica są podobne w ubarwieniu, choć samica jest zazwyczaj nieco mniejsza i mniej intensywnie ubarwiona.
Głównym elementem, który wyróżnia gołębie grzywacze od innych gołębi, jest charakterystyczny pas czarnych plam na białym tle na każdym boku szyi. Ptak ma również smukłe ciało z niebieskoszarym grzbietem, skrzydłami i ogonem. Pierś jest różowawa, a brzuch biały. Tęczówka oka jest jasnoniebieska lub szara, a nogi i stopy są czerwonawo-różowe.
Zachowanie
Grzywacz jest ptakiem towarzyskim, często tworzącym stada, szczególnie w okresie zimowym. W trakcie sezonu lęgowego staje się jednak bardziej terytorialny. Jest stosunkowo płochliwy, a w razie zagrożenia potrafi szybko wzbić się w powietrze, wydając głośne trzaski skrzydeł.
Ptak ten jest monogamiczny, a pary pozostają razem przez całe życie. W trakcie godów samiec prezentuje samicy swoje umiejętności lotnicze oraz wykonuje charakterystyczne „grzybowanie” – puchnie pierś i szyja, a głowa jest opuszczona, co nadaje ptakowi wygląd grzywa. Samiec również wykonuje niskie, pulsujące nawoływania, które przypominają dźwięk bębna, aby przyciągnąć uwagę samicy.
Siedliska
Grzywacz jest gatunkiem wysoce przystosowawczym, zamieszkującym różnorodne siedliska. Preferuje lasy liściaste i mieszane, ale można go również znaleźć w parkach miejskich, ogrodach, na terenach rolniczych oraz w pobliżu siedlisk ludzkich. Ptaki te często zasiedlają tereny z dużą ilością drzew i krzewów, które oferują schronienie i miejsca do gniazdowania.
Rozmieszczenie
Gołąb grzywacz występuje szeroko na obszarze Eurazji i Afryki Północnej. W Europie jego zasięg sięga od Półwyspu Iberyjskiego po Ural, a na wschodzie sięga po zachodnie Chiny i Himalaje. Na południu zasięg obejmuje północną Afrykę oraz Bliski Wschód. Populacje północne są często migracyjne, przemieszczając się na południe w okresie zimowym, podczas gdy populacje południowe są osiadłe lub tylko częściowo migracyjne.
Dieta
Gołąb grzywacz jest wszystkożerny, z dietą opartą głównie na nasionach, owocach, zielonych roślinach i pąkach drzew. Ptak ten odwiedza również pola uprawne, gdzie może żerować na ziarnach zbóż, strączkowych czy kukurydzy. Okazjonalnie może konsumować drobne bezkręgowce, takie jak ślimaki, dżdżownice czy owady.
Rozmnażanie
Sezon lęgowy gołębia grzywacza trwa od marca do września. Ptaki te są monogamiczne i gniazdują pojedynczo lub w małych koloniach. Gniazdo to prosta konstrukcja z gałązek, umieszczona na drzewie lub krzewie, zwykle na wysokości od 1 do 20 metrów nad ziemią.
Samica składa 1-2 białe jaja, które są wysiadywane przez oboje rodziców na przemian przez około 17 dni. Pisklęta są karmione przez rodziców „mleczkiem gołębim” – wydzieliną bogatą w tłuszcze i białko, produkowaną przez gruczoły pokarmowe dorosłych ptaków. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 20 dniach od wyklucia.
Status ochrony
Gołąb grzywacz jest szeroko rozpowszechniony i liczy się na miliony osobników na obszarze swojego występowania. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje go jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Mimo że lokalnie może występować spadek populacji, głównie z powodu utraty siedlisk, polowań i zanieczyszczenia środowiska, ogólnie populacja jest stabilna i nie uważa się go za gatunek zagrożony.
W niektórych krajach, jak np. w Wielkiej Brytanii, gołąb grzywacz jest uważany za gatunek łowny i podlega sezonowym odstrzałom. W krajach, w których istnieją regulacje dotyczące polowań, konieczne jest monitorowanie populacji, aby zapewnić ich długoterminowe przetrwanie.
Ciekawostki
- Grzywacz to jeden z najszybszych gołębi w locie, osiągając prędkości nawet do 90 km/h.
- Mimo że jest ptakiem leśnym, gołąb grzywacz świetnie radzi sobie w środowiskach miejskich, korzystając z parków, ogrodów i terenów zielonych w miastach.
- „Mleczko gołębie” stanowi wyjątkowy sposób karmienia piskląt, który występuje jedynie u ptaków z rodziny gołębiowatych.
- W kulturze ludowej gołąb grzywacz jest symbolem pokoju, miłości i czystości. W mitologii greckiej gołębie były związane z Afrodytą, boginią miłości i piękna.
- Wiele artystów, m.in. Pablo Picasso, wykorzystywało gołębie jako symbol pokoju w swojej twórczości.
Podsumowanie
Gołąb grzywacz (Columba palumbus) to interesujący i wszechstronny gatunek ptaka z rodziny gołębiowatych. Jego charakterystyczny wygląd, zdolności przystosowawcze oraz rola w ekosystemach i kulturze ludowej sprawiają, że zasługuje na uwagę i szacunek. Chociaż obecnie nie jest gatunkiem zagrożonym, w niektórych rejonach wymaga monitorowania i ochrony, aby zapewnić długoterminowe przetrwanie jego populacji.
