1. Wstęp
Szerszeń europejski (Vespa crabro) to największa osa społeczna występująca w Europie. Cechują się unikalnym wyglądem oraz zachowaniami, które wyróżniają je spośród innych gatunków os. Ich rola w ekosystemie jest nie do przecenienia – jako drapieżnicy, polują na różnorodne gatunki owadów, wpływając na kontrolowanie ich populacji.
2. Klasyfikacja i morfologia
Szerszeń europejski należy do rodziny osowatych (Vespidae), rzędu błonkoskrzydłych (Hymenoptera) i klasy owadów (Insecta).
Morfologia:
- Długość ciała: robotnice 18-25 mm, samce 21-28 mm, królowe 25-35 mm
- Kolorystyka: czerwonobrązowa głowa i tułów, odwłok w żółte i czarne pasy
- Skrzydła: przezroczyste, o lekko brązowym odcieniu
- Oczy złożone i przyoczka
3. Cykl życiowy
Cykl życiowy szerszenia europejskiego dzieli się na cztery etapy: jajo, larwa, poczwarka i owad dorosły. Proces ten zaczyna się wiosną, kiedy królowa buduje gniazdo i składa jaja.
- Budowa gniazda: Gniazda budowane są z rozdrobnionej masy drzewnej i śliny. Zwykle umieszczane są w zagłębieniach drzew, dziuplach, pod okapami budynków lub w norach.
- Jaja: Królowa składa jaja w komórkach gniazda. Wylęgają się po 5-8 dniach.
- Larwy: Żerują na pokarmie dostarczanym przez robotnice. Larwy przechodzą przez 5 stadiów rozwojowych, aż osiągną maksymalny rozmiar.
- Poczwarki: Po osiągnięciu maksymalnego rozmiaru, larwy przekształcają się w poczwarki. Stadium poczwarki trwa około 2 tygodni.
- Owady dorosłe: Z poczwarek wylęgają się robotnice, samce i królowe.
4. Zachowania społeczne
Szerszeń europejski jest owadem społecznym, co oznacza, że żyje w koloniach. Kolonia składa się z królowej, robotnic i samców. Robotnice i samce są potomstwem królowej.
- Królowa – jest największym i najważniejszym osobnikiem w kolonii. Jej zadaniem jest składanie jaj i kontrolowanie całego gniazda. Królowa jest jedyną szerszenią, która przetrwa zimę w stanie hibernacji, a następnie założy nową kolonię na wiosnę.
- Robotnice – to niezdolne do rozrodu samice, których zadaniem jest zbieranie pokarmu, opieka nad larwami, obrona gniazda i rozbudowa komórek. Robotnice są większe niż samce, ale mniejsze niż królowa.
- Samce – ich głównym zadaniem jest rozmnażanie z królową. Po kopulacji samce umierają, a królowa przechodzi w stan hibernacji, aby założyć nową kolonię na następną wiosnę.
5. Pożywienie
Szerszenie europejskie są drapieżnikami, polującymi na różne gatunki owadów, takich jak muchówki, błonkówki, chrząszcze czy ćmy. Pokarm ten jest podstawą diety larw, które otrzymują go od robotnic. Dorosłe szerszenie spożywają nektar, soki owoców i sok z drzew.
6. Ekologia i rozmieszczenie
Szerszeń europejski występuje na terenie Europy, Azji i Afryki Północnej. Preferują tereny leśne, ogrody, parki i tereny rolnicze. Związane są z drzewostanami, które dostarczają im materiałów do budowy gniazd oraz bogactwa owadów, będących ich głównym pożywieniem.
7. Znaczenie dla ekosystemu
Szerszenie europejskie odgrywają kluczową rolę w ekosystemie jako drapieżnicy. Kontrolują populacje innych owadów, zmniejszając ich negatywny wpływ na roślinność. Dodatkowo, żerując na nektarze, przyczyniają się do zapylenia roślin, co ma pozytywny wpływ na bioróżnorodność.
8. Interakcje z ludźmi
Szerszenie europejskie są często postrzegane jako owady agresywne, jednak są one raczej obojętne wobec ludzi, o ile nie odczuwają zagrożenia dla siebie lub gniazda. Ukąszenia szerszeni są bolesne, ale zwykle niegroźne, chyba że osoba jest uczulona na jad owadów błonkoskrzydłych.
9. Zagrożenia i ochrona
Głównymi zagrożeniami dla szerszenia europejskiego są utrata siedlisk, stosowanie pestycydów i konkurencja ze strony inwazyjnych gatunków, takich jak szerszeń azjatycki (Vespa velutina). Chociaż szerszeń europejski nie jest obecnie uważany za gatunek zagrożony, istotne jest monitorowanie ich populacji oraz podejmowanie działań mających na celu ochronę ich siedlisk.
Ochrona:
- Ograniczenie stosowania pestycydów: Pestycydy szkodliwie wpływają na owady, w tym na szerszenie. Dążenie do ekologicznych metod kontroli szkodników może pomóc w ochronie populacji szerszeni.
- Zachowanie siedlisk: Ochrona drzewostanów oraz utrzymanie bioróżnorodności w parkach, ogrodach i terenach rolniczych może przyczynić się do ochrony siedlisk szerszeni.
- Edukacja: Podniesienie świadomości na temat znaczenia szerszeni w ekosystemie oraz sposobów unikania konfliktów z nimi może przyczynić się do lepszej ochrony tego gatunku.
10. Podsumowanie
Szerszeń europejski (Vespa crabro) to ważny drapieżnik w ekosystemach, w których występuje. Jako owad społeczny, żyje w koloniach złożonych z królowej, robotnic i samców. Budują charakterystyczne gniazda w zagłębieniach drzew, dziuplach czy pod okapami budynków. Ich dieta składa się głównie z owadów, które polują, oraz nektaru i soków owocowych. Szerszenie odgrywają istotną rolę w kontrolowaniu populacji innych owadów oraz zapyleniu roślin. Współistnienie z ludźmi może być problematyczne, jednak konflikty można uniknąć poprzez edukację oraz odpowiednie postępowanie. Ochrona szerszenia europejskiego opiera się na zachowaniu jego siedlisk, ograniczeniu stosowania pestycydów oraz monitorowaniu zagrożeń ze strony inwazyjnych gatunków.
